امید مجد (زاده ۱۳۵۰، نیشابور)

مشهورترین و قدیمی‌ترین ترجمه منظوم قرآن با نام قرآن نامه متعلق به امید مجد است.^[۳] این ترجمه شامل ۱۸ هزار بیت و در قالب مثنوی در طول ۳۰۰ روز سروده شده‌است.<^[۴] مجد در این باره بهخبرگزاری قرآنی ایران گفته‌است: «بعد از انتشار ترجمه منظوم من از قرآن، بسیاری از دوستداران قرآن تصمیم گرفتند این کتاب مقدس را به صورت منظوم بسرایند اما کافی نبودن علم و دانش این افراد در هر دو زمینه قرآنی و ادبی، زمینه را برای تحریف آیات قرآن فراهم کرد.» بسیاری از علمای اسلامی با اصل ترجمه مخالفند. به عقیده آن‌ها برگرداندن قرآن به فارسی بسیاری از مفاهیم موجود در متن عربی را از بین می‌برد و امکان تحریف را هم به وجود می‌آورد.^[۵] محمدمهدی فولادوند، مترجم قرآن و استاد الهیات دانشگاه تهران، دربارهٔ اثر او می‌گوید: «برگرداندن سخن خداوند به نظم بسیار دشوار و مشکل است و ما در نثر هم خالی از اشتباه نیستیم، در دهه اخیر ترجمه‌های قرآن کریم افتان و خیزان می‌رود تا راه درست خود را پیدا کند.» و «تا آنجا که بنده بخاطر دارم، غیر از «یوسف و زلیخای» منسوب به پدر زبان فارسی، ـ فردوسی طوسی ـ و درین اواخر منظومه تفسیر گونه ـ مرحوم صفی علیشاه ـ هنوز تمام قرآن به صورت منظوم ارائه نشده‌است… ناظم گرامی قرآن مجید آقای «امید مجد» به هیچ وجه ادعا نداشته‌اند و ندارند که ترجمه منظوم ایشان از قرآن پاسخگو به تمام جهات و جوانب و ریزه‌کاری‌های متن قرآنی است، ولی آقای مجد با جای پای استاد طوس رفتن، کاری کرده‌اند که مایه «امید» و «مجد» ایشان شده».^[۶]

بهاءالدین خرمشاهی دربارهٔ امید مجد که قرآن کریم را در سن ۲۵ سالگی به نظم درآورده می‌نویسد: «بنده به عنوان یک آشنا با ادب فارسی و ترجمه قرآن کریم و مسائل قرآن پژوهی، ترجمه ایشان را می‌پسندم و سادگی و روانی و بی پیرایگی آن به دلم می‌نشیند.»^[۴][۵]

فولادوند و خرمشاهی بر این کتاب مقدمه نوشته‌اند.^[۷]

محمد حسن زمانی، عضو هیئت علمی گروه علمی قرآن و حدیث مرکز جهانی علوم اسلامی قم^[۸] ویژگی‌های مثبت و قابل توجه این ترجمه را چنین برمی‌شمرد:

1. روانی نسبی اشعار
2. رعایت ایجاز و اختصار به شکلی که تقریباً هر ۱۵ سطر عربی قرآن در ۳۰ بیت ترجمه شده، البته این توانایی در جای جای قرآن در نوسان است، زیرا گاهی همان ۱۵ سطر عربی در ۳۳ بیت (مانند صفحه ۱۴۹) و گاه در ۱۹ بیت (مانند صفحه ۱۹۰) ترجمه شده‌است.
3. انطباق وزن اشعار با وزن اشعار شاهنامه فردوسی، یعنی (فعولن فعولن فعولن فعول) که برای ایرانیان وزنی مأنوس به‌شمار می‌آید.
4. مبنای علمی این ترجمه منظوم، دو ترجمه فارسی از بهترین و متقن‌ترین ترجمه‌های فارسی قرآن یعنی ترجمه فولادوند و خرمشاهی است که تا حدودی از اشتباهات محتوایی آن کم می‌کند. اما نباید این مطلب را نادیده گرفت که مترجم در بسیاری از موارد توضیحاتی آورده‌است که در دو ترجمه یاد شده نیست.
5. مترجم در سوره‌هایی که دارای آیات کوتاه است سعی کرده تا حد امکان هر آیه را در یک بیت ترجمه کند. ترجمه اکثر آیات سوره‌های شعراء، صافات، قیامت، انسان و واقعه از این قبیل است.
6. مترجم در برخی موارد توانسته‌است ایجاز را به حدّ اعلا برساند؛ مثلاً سوره دو سطری توحید را با چهار آیه آن در دو بیت ترجمه کرده و هر آیه را در یک مصراع آورده‌است، مثلاً:

و نیز سوره سه سطری «الناس» را با شش آیه آن در سه بیت بدین‌گونه ترجمه کرده‌است:

او ضعف‌های موجود در این ترجمه را به این شکل برمی‌شمرد:

1. افزوده‌های توضیحی غیرلازم و گاه بی ربط و قراردادن آن‌ها در میان دو گیومه، مانند ترجمه سوره انشراح:

مصراع دوم این دو بیت نه تنها توضیح متن آیات نیست که هیچ‌گونه ارتباطی هم بین آن‌ها و مضمون آیات وجود ندارد.

1. افزوده‌های بدون دلیل و قراردادن آن‌ها در متن ترجمه، در حالی که حتی نقش توضیح مضمون آیه را ندارند، مانند کلمه تگرگ در ترجمه آیه: او کصیب من السماء فیه ظلمات ورعد و برق یجعلون اصابعهم.
2. حذف بعضی کلمات و قیود و حتی بعضی جمله‌ها در ترجمه، مانند: آیه ۲۳ بقره و آیه ۲۵ بقره
3. اغلاط محتوایی که مهم‌تر از نواقص قبلی است و حتی مترجمان نثرنویس نیز کمتر از آن نجات یافته‌اند. نمونه‌هایی از این اغلاط<^[۴]

امجد سوره عصر را چنین منظوم کرده‌است:

سرآغاز گفتار نام خداست/ که رحمتگر و مهربان خلق راست.

قسم باد بر عصر کاین آدمی/زیان‌ها رسانَد به خود هر دمی

به جز مؤمنان به پروردگار/ که پیوسته نیکند و پرهیزکار

سفارش نمایند هم را مدام/به حق و شکیبایی و اهتمام^[۹]

دانشنامه بزرگ نیشابور^[۱۰]

ایشان در حال حاضر مشغول به تهیه دانشنامه بزرگ نیشابور می‌باشند و برای این کار بزرگ با ده‌ها محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه همکاری می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود این دانشنامه بالغ بر دو میلیون کلمه و بیش از ۷۰۰۰ هزار صفحه باشد.

برای این طرح عظیم تحقیقاتی هزاران جلد کتاب و سند قدیمی و جدید، خطی و چاپی به زبان‌های مختلف به ویژه فارسی و عربی و ترکی و انگلیسی در کتابخانه‌های ایران و کشورهای دیگر و مراکز طبقه‌بندی اسناد بدقت خوانده و بررسی شوند.

فصلنامه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)[ویرایش]

این فصلنامه پر استنادترین نشریه زبان و ادبیات فارسی کشور و جزو ده نشریه برتر کل حوزه علوم انسانی است^[۱۱]

فعالیت آکادمیک[ویرایش]

او صاحب امتیاز و مدیر مسئول نشریه فصلنامه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) است.^[۱۲] او همچنین مدیر بنگاه انتشاراتی امید مجد است.

امید مجد علاوه بر ترجمه منظوم قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را هم با ترجمه فارسی به نظم درآورده است